سه سبک دلبستگی و تأثیر آن‌ها در انتخاب شریک زندگی: چگونه الگوهای کودکی روابط بزرگسالی ما را شکل می‌دهند؟
مقدمه
چرا بعضی از ما در روابط عاشقانه احساس آرامش و امنیت داریم و بعضی دیگر مدام دچار اضطراب، وابستگی یا ترس از نزدیکی می‌شویم؟ چرا روابطی را انتخاب می‌کنیم که به‌ظاهر می‌دانیم پایان خوشی ندارند؟ پاسخ این پرسش‌ها را می‌توان در نظریه دلبستگی جست‌وجو کرد؛ مفهومی بنیادین در روان‌شناسی که می‌گوید: الگوهای روابط بزرگسالی ما، ریشه در نحوه‌ی دلبستگی ما در کودکی دارند.
در این مقاله به بررسی دقیق و علمی سه سبک اصلی دلبستگی، تأثیر آن‌ها بر انتخاب شریک عاطفی، چرخه‌های تکرارشونده در روابط، و امکان تغییر این الگوها از طریق روان‌درمانی می‌پردازیم.
نظریه دلبستگی چیست؟
نظریه دلبستگی توسط جان بالبی پایه‌گذاری شد و مری اینزورث با پژوهش‌های خود آن را توسعه داد. این نظریه بیان می‌کند که نحوه ارتباط هیجانی کودک با مراقبان اصلی‌اش (والدین) پایه‌ای برای تنظیم احساس امنیت، صمیمیت، و اعتماد در روابط آینده‌اش فراهم می‌کند. این الگوهای دلبستگی، در ناخودآگاه ما شکل می‌گیرند و در بزرگسالی به‌صورت الگوهای انتخاب شریک، واکنش به صمیمیت، و نوع حل تعارض بروز می‌یابند.
سه سبک اصلی دلبستگی در بزرگسالی
۱. دلبستگی ایمن (Secure Attachment)
🔸 ویژگی‌ها:
- اعتماد به دیگران و به خود
- راحتی در ایجاد صمیمیت
- پذیرش تفاوت‌ها و حفظ مرز سالم
- توانایی حل تعارض با گفت‌وگو و مسئولیت‌پذیری
🔸 رفتار در رابطه:
افراد دارای دلبستگی ایمن، روابطی پایدار، بالغ و محترمانه دارند. آن‌ها در رابطه نه وابسته‌اند و نه گریزپا؛ بلکه می‌توانند همزمان عاشق و مستقل باشند.
۲. دلبستگی اضطرابی (Anxious Attachment)
🔸 ویژگی‌ها:
- ترس مداوم از طرد شدن یا رها شدن
- نیاز شدید به تأیید و توجه
- حساسیت بالا به تغییرات کوچک در رفتار طرف مقابل
- احساس ناامنی، حسادت و وابستگی افراطی
🔸 رفتار در رابطه:
این افراد اغلب درگیر روابطی می‌شوند که در آن بیشتر از آن‌که عشق دریافت کنند، برای حفظ رابطه تلاش می‌کنند. ترس از رها شدن باعث رفتارهای افراطی، کنترل‌گر یا وابسته می‌شود.
۳. دلبستگی اجتنابی (Avoidant Attachment)
🔸 ویژگی‌ها:
- اجتناب از نزدیکی هیجانی
- ترجیح استقلال افراطی
- احساس خفگی در روابط عاطفی نزدیک
- سرکوب نیازهای هیجانی
🔸 رفتار در رابطه:
افراد با دلبستگی اجتنابی معمولاً هنگام صمیمی شدن عقب‌نشینی می‌کنند. آن‌ها ممکن است از تعهد بترسند یا ناتوان از بیان نیازهای هیجانی خود باشند، و گاه روابط را ناگهان قطع کنند.
چرخه‌های تکرارشونده در روابط: وقتی تاریخ تکرار می‌شود
افراد معمولاً ناخودآگاه شریک‌هایی را جذب می‌کنند که سبک دلبستگی‌شان با آن‌ها در تعارض است، اما در عین حال احساس “آشنایی” ایجاد می‌کند. برای مثال:
- فرد اضطرابی جذب فرد اجتنابی می‌شود و نتیجه‌اش چرخه پیگیری-فرار است.
- فرد اجتنابی ممکن است وارد رابطه‌ای با فردی وابسته شود و سریع دچار احساس خفگی گردد.
- افراد ایمن اغلب جذب روابط متعادل، بالغ و بدون بازی‌های روانی می‌شوند.
آیا سبک دلبستگی قابل تغییر است؟
بله. روان‌شناسی معاصر بر این باور است که با تجربه‌ی روابط ایمن و روان‌درمانی، افراد می‌توانند از سبک دلبستگی ناایمن (اضطرابی یا اجتنابی) به سبک ایمن حرکت کنند. این فرآیند نیازمند آگاهی، تعهد، و کار مداوم روی الگوهای ذهنی و هیجانی است.
روان‌درمانی و بازسازی سبک دلبستگی
درمانگران از رویکردهای گوناگون برای کمک به افراد جهت تغییر سبک دلبستگی استفاده می‌کنند:
طرحواره‌درمانی (Schema Therapy)
شناسایی طرحواره‌های ناسازگار اولیه مانند رهاشدگی، بی‌اعتمادی یا نقص، و اصلاح باورهای هسته‌ای مخرب درباره خود و دیگران.
درمان هیجان‌محور (EFT)
ایجاد پیوندهای هیجانی ایمن با تمرکز بر بیان آسیب‌پذیری در روابط زوج‌ها.
درمان تحلیلی
تحلیل تجربیات کودکی، انتقال‌ها، و واکنش‌های تکرارشونده در روابط، با هدف تغییر الگوهای درونی‌شده.
CBT برای روابط
بازسازی باورهای غیرمنطقی، آموزش تنظیم هیجانات، و بهبود مهارت‌های ارتباطی.
خدمات تخصصی دکتر ماندانا شعبان
دکتر ماندانا شعبان، روانشناس بالینی، طرحواره‌درمانگر و روان‌درمانگر تحلیلی، با سابقه‌ای بین‌المللی، خدمات تخصصی در زمینه دلبستگی، روابط عاطفی، و زوج‌درمانی را در دو مرکز مجزا ارائه می‌دهد:
📍 کلینیک روان‌شناسی افق سلامت – تهران
- روان‌درمانی فردی جهت بازسازی سبک دلبستگی
- زوج‌درمانی مبتنی بر طرحواره و دلبستگی
- جلسات مشاوره قبل از ازدواج
- درمان اختلالات ناشی از روابط آسیب‌زا (مثل وابستگی، کنترل‌گری یا ترس از تعهد)
🗺 آدرس: تهران، بزرگراه ستاری
🌐 وب‌سایت: www.ofoghsalamat.com
📞 تماس: ۰۲۱۴۴۰۲۰۵۸۶
📧 ایمیل: reception@ofoghsalamat.com
📍 Flourish Horizon – Melbourne, Australia
- جلسات روان‌درمانی فردی و زوج‌درمانی برای فارسی‌زبانان
- خدمات آنلاین و حضوری به زبان فارسی و انگلیسی
- تمرکز بر مسائل روانی مهاجران، مشکلات فرهنگی و سبک‌های دلبستگی
🗺 آدرس: Macleod, VIC
🌐 وب‌سایت: www.flourishhorizon.com.au
📞 تماس: 03 7042 9478
📧 ایمیل: admin@flourishhorizon.com.au
نتیجه‌گیری
سبک دلبستگی ما تعیین می‌کند که چگونه عشق می‌ورزیم، چگونه از صمیمیت می‌ترسیم، و چرا گاهی بارها رابطه‌هایی با الگوی مشابه را تجربه می‌کنیم. آگاهی از این سبک‌ها، اولین قدم برای ساختن روابطی سالم‌تر و صمیمی‌تر است.
اگر احساس می‌کنید روابط شما تکراری، آسیب‌زا یا همراه با اضطراب و گریز است، روان‌درمانی تخصصی می‌تواند به بازسازی نقشه‌های درونی رابطه کمک کند.
